Met de tram over het Rockflow infiltratiesysteem

Waar komt de infiltratievoorziening?

Timo Zijl, werkvoorbereider gemeente Amsterdam: “De stad wilde de Nieuwezijds Voorburgwal herinrichten, de trambanen vervangen, groen vervangen, alle wegen aanpassen, van gevel tot gevel. Onderdeel van het plan is ook de opvang van regenwater bij hevige buien. Uiteindelijk stel je vast dat dat alleen mogelijk is onder de trambaan, omdat alleen daar nog ruimte beschikbaar is.”

Maar een waterbuffersysteem dat per definitie bijna geheel uit holle ruimte bestaat, kunnen daar wel veilig zware trams overheen rijden? Met die vraag zag het projectteam van gemeente Amsterdam, Waternet en KWS zich geconfronteerd. De gemeente had al ervaring met Rockflow infiltratiesystemen bij andere projecten en wilde dat ook hier toepassen. “Bij de eerdere projecten hebben we voor Rockflow gekozen vanwege de flexibiliteit van het systeem als je onder de grond om kabels, leidingen of andere obstakels heen moet werken. Dat was onder de trambaan niet aan de orde, daar is de belastbaarheid en het opnamevolume doorslaggevend. Wij hebben zelf niet zo veel kennis van waterberging in het algemeen en productspecifiek nog minder. Daarom hebben we ons laten adviseren door Rockflow bij het maken van het ontwerp en het beschrijven ervan in het bestek.”

“Belangrijkste dat we er niets van merken”

Janneke Tax, Assetmanager Tram van het GVB, beheerder van de trambaan: “We kregen het verzoek om in te stemmen met de aanleg van een waterberging onder de trambaan. Dat is een afwijking van de standaardeisen en dan wordt een aanvraag getoetst op diverse criteria, zoals beheerkosten, verwachte effecten op reizigers en in dit geval natuurlijk de belastbaarheid van het systeem in verband met raildoorbuiging. De raildoorbuiging is in twee scenario’s doorgerekend en in beide gevallen wordt er geen of nauwelijks verschil met de normale situatie verwacht. En voor ons is het belangrijkste dat we er niets van merken.”

Daan Los, Adviseur Stedelijke Klimaatadaptatie bij Rockflow: “Toen bleek dat er alleen onder de trambaan nog ruimte beschikbaar was kregen we de vraag of dat mogelijk is met ons product. Binnen de ROCKWOOL organisatie heb ik contact gezocht met een collega van een gespecialiseerde business unit die de benodigde berekeningen kon uitvoeren. We hebben twee scenario’s naast elkaar gezet. In het ene ga je uit van de bestaande situatie met de bestaande grondslag onder de trambaan en in het andere reken je door wat er gebeurt als je een halve meter steenwol aanbrengt als buffer. Het verschil in raildoorbuiging is minimaal. Op basis daarvan hebben gemeente en GVB akkoord gegeven om het systeem verder uit te werken. Waternet heeft het systeem vervolgens gemodelleerd in het algehele rioolstelsel. Daarmee werden berekeningen uitgevoerd om te controleren of het water inderdaad snel genoeg het systeem kan instromen, hoe het werkt met overstorten en met het infiltreren in de bodem. De steenwolelementen van Rockflow bestaan voor 95% uit holle ruimte waarin het water wordt opgenomen. De doorlatendheid van de steenwol is bijzonder hoog zodat het water er heel snel in kan stromen. Later kan het dan weer infiltreren in de bodem. Toen dat ook uit de modellering bleek, konden we het systeem met wat meer detail ontwerpen en uitwerken met alle aansluitingen, kanalen en ontluchtingen.”

Niet alledaags

“Het bijzondere bij dit project.” zegt Daan Los, “is dat direct op de steenwolelementen beton werd gestort waar daarna zware trams overheen rijden. Dat is natuurlijk niet alledaags. Doordat er een betonplaat op de steenwol ligt wordt het gewicht van passerende trams heel goed gespreid, waardoor je eigenlijk nergens met puntbelasting te maken hebt. Daarbij is hier de sterkere variant van de Rockflow-elementen toegepast. Deze variant wordt vaak gekozen als er sprake is van een hogere verkeersbelasting in combinatie met hoge grondwaterstand en er te weinig ruimte is om voldoende dekking aan te brengen.”

Efficiënt gebruik van de ruimte onder de trambaan

De herinrichting van het noordelijk deel van de Nieuwezijds Voorburgwal begon in september 2022 en zal in de loop van 2023 worden afgerond. De herinrichting wordt uitgevoerd door KWS dat in een eerdere projectfase aan het zuidelijke deel van de Nieuwezijds Voorburgwal al had gewerkt met Rockflow. Ruben Swier, hoofduitvoerder bij KWS: “We hebben een Rainproof infiltratieveld aangebracht met Rockflow-elementen van een halve meter hoog. Die zijn op een onderbed van zand geplaatst en fungeren daarmee tevens als fundering voor de nieuwe trambaan. Onze ervaring is dat Rockflow vrij simpel is aan te brengen, terwijl de instructies en begeleiding vanuit Rockflow duidelijk en helder zijn. De aanlegsnelheid ligt ook hoog. We hebben natuurlijk voorbereidende werkzaamheden gedaan en gezorgd dat de ondergrond goed strak lag, daarna hebben we dit veld in 2 à 3 dagen gelegd.”

Volgens planning

Uitdagingen zijn er natuurlijk ook. Ruben Swier: “We zijn hier in het centrum van Amsterdam en daar gelden extra regels ten aanzien van transport wat betreft gewicht en rijrichting. Dat hebben we tevoren met Rockflow afgestemd, zodat we tijdig de juiste ontheffingen en vergunningen gereed konden hebben. Die afstemming is in alle opzichten goed verlopen. We hebben duidelijk planningen en doelstellingen afgesproken zodat de materialen op tijd aanwezig waren en de werkzaamheden volgens schema konden starten.”

Rockflow als basis van de fundering

“Het bijzondere aan de toepassing op deze locatie is dat de Rockflow elementen onder de trambaan worden aangebracht en eigenlijk de basis van de fundering van de trambaan vormen. De hele opbouw bestaat uit een afgewerkt zandbed met daarboven op de Rockflow elementen van 50 cm hoog met daarop het onderbed van 22 cm beton. Dat is de funderingsplaat van de trambaan waar boven op de rails zijn gemonteerd en die is afgestort met een bovenbed van 16 cm beton. De laatste afwerking is een laag asfalt van 6 cm. Daarmee is het totale pakket een kleine meter hoog. Wij vinden Rockflow een geschikt materiaal voor toepassing onder een trambaan omdat het net zo sterk is als een normale opbouw met zand en de raildoorbuiging minimaal is. Bij dit project passen we Rockflow op twee locaties toe en realiseren daarmee een gezamenlijke bergingscapaciteit van zo’n 700.000 liter water.”

Samenwerken aan innovaties

Ruben: “De samenwerking tussen de deelnemende organisaties hebben we als prettig ervaren. Rockflow dacht ook mee over planning en werkwijze. Voor ons was het ook leuk om aan dit soort innovaties mee te werken en zo bij te dragen aan een meer klimaatadaptieve stad.”

Nog zwaarder

Op zeker moment waren extra berekeningen nodig. De bovenste betonlaag zou met een betonpaver worden aangebracht, maar door de breedte van het traject zou die met zijn rupsbanden over het steenwolpakket moeten rijden. Het model liet zien dat de steenwolelementen ook die belasting aankonden, zeker als rijplaten zouden worden gebruikt om de druk te spreiden. Uiteindelijk werd vanwege planningtechnische redenen besloten af te zien van de paver en het beton op de traditionele manier met een betonpomp aan te brengen.

Amsterdam Rainproof: integrale klimaatadaptatie

In Amsterdam maakt Rockflow inmiddels deel uit van de toolbox met klimaatadaptieve maatregelen. Torben Tijms, naast Projectleider Onderzoek & Innovatie Klimaatadaptatie ook Adviseur stedelijk water en Rainproof bij Waternet daarover: “Waternet kijkt onder meer welke maatregelen we kunnen nemen om de stad klimaatbestendig in te richten. We kijken niet alleen naar wateroverlast, maar ook naar droogte, hitte en overstromingen. Het thema klimaatadaptatie is helemaal hot. Amsterdam heeft klimaatadaptatie hoog op de agenda staan; een gedeelte van het onderhoudsbudget gaat naar innovatie en onderzoek op dit gebied. Je wilt eigenlijk een soort gereedschapskist creëren met maatregelen en systemen die klaar staan als je iets wilt gaan doen in de stad, zodat je van tevoren weet welke maatregelen je kunt inzetten als je een project gaat draaien. Daarbij streven we naar integrale maatregelen waarin bijvoorbeeld rioolbeheer en wegbeheer ook op wijkniveau zijn afgestemd.”