Rockflow helpt ambitie Amsterdam Rainproof waar te maken

In de Amsterdamse toolkit

Torben Tijms, naast Projectleider Onderzoek & innovatie Klimaatadaptatie ook Adviseur stedelijk water en Rainproof bij Waternet licht toe: “Waternet kijkt onder meer welke maatregelen we kunnen nemen om de stad klimaatbestendig in te richten. We kijken niet alleen naar wateroverlast, maar ook naar droogte, hitte en overstromingen. Als projectleider bepaal ik mee welke projecten we gaan onderzoeken in het kader van klimaatadaptatie. Dat onderwerp is helemaal hot, er gebeurt dan ook van alles in de wereld. Amsterdam heeft klimaatadaptatie hoog op de agenda staan; een flink deel van het onderhoudsbudget gaat naar innovatie en onderzoek op dit gebied. Je wilt eigenlijk een soort gereedschapskist creëren met maatregelen en systemen die klaar staan als je iets wilt gaan doen in de stad, zodat je van tevoren weet welke maatregelen je kunt inzetten als je een project gaat draaien. Daarbij streven we naar integrale maatregelen waarin bijvoorbeeld rioolbeheer en wegbeheer ook op wijkniveau zijn afgestemd.”

Integrale oplossingen

Integraal is een belangrijk begrip bij het doorvoeren van klimaatadaptieve maatregelen in de binnenstad. Oplossingen bestaan vaak uit meerdere componenten die allemaal inpasbaar moeten zijn in de bestaande structuur. Daarover is intensief overleg nodig met diverse stakeholders. In de eerste helft van 2021 werd in Tuindorp-Oostzaan (Amsterdam-Noord) een uitgebreid herinrichtingsproject uitgevoerd met een nadrukkelijke klimaatadaptieve opdracht: buien van 70mm/uur moeten binnen de wijk worden opgevangen. De aanvankelijke optie om met waterbergende wegfundering te werken bleek niet te voldoen in verband met de noodzakelijke groeiplaatsverbetering voor bestaande bomen. Rockflow heeft met 95% holle ruimte een veel groter waterbergend vermogen, waardoor kan worden volstaan met minder ruimte.

Torben Tijms: “In Tuindorp-Oostzaan onderzoeken we nu wat het Rockflow pakket aldaar bijdraagt aan het tegengaan van wateroverlast in de buurt. Het is een probleemlocatie waar we vijf jaar lang in de gaten gaan houden wat het systeem precies doet en hoe het bijdraagt aan de opgave. We onderzoeken ook wat de degradatie van een bepaald systeem op termijn is. Pas als je al die kengetallen gaat krijgen, kun je er op een gegeven moment rekening mee houden in de modellen. Dan gaat het ook over de relatie met de maatregelen eromheen. We streven naar integrale maatregelen. Een riool vervangen dat doen we al weet ik hoe lang, maar nu komen er extra eisen en voorzieningen bij. En de ondergrond wordt alleen maar voller en drukker; het moet wel inpasbaar zijn. Het is een flinke opgave om dat allemaal af te stemmen met de verschillende partijen. Aan de voorkant moet je al met de beleidsmakers en de beheerders coördineren. De beheerpakketten erop inrichten dat er een extra functie bijkomt.”

Rockflow in Tuindorp-Oostzaan

Tussen begin en eind mei 2021 reden bijna dagelijks vrachtwagens met Rockflow steenwolelementen volgens een strakke tijdsplanning Tuindorp-Oostzaan binnen. Bestemd voor de waterbuffers die in het kader van klimaatbestendigheid op verschillende plekken waren ingepland. Om zo min mogelijk overlast te veroorzaken in de smalle straatjes werd telkens een beperkt traject afgewerkt. Dat vereiste een precieze logistiek en goede samenwerking tussen alle partijen. Daan Los, technisch adviseur van Rockflow over het project: “In het kader van Rainproof Amsterdam vroeg aannemer KWS aan adviesbureau Wareco om te adviseren bij het vinden van een systeem om de voorgeschreven capaciteit aan wateropvang en -berging te realiseren. Het bureau was door eerdere projecten al bekend met Rockflow. Samen met het adviesbureau hebben we de aannemer uitgebreid geïnformeerd over de werking en de functionaliteit. Dan helpt het dat Rockflow inmiddels een bewezen systeem is met voldoende documentatie en antwoorden op alle vragen. Het circulaire karakter van het basismateriaal steenwol draagt bij aan duurzaamheid, ook dat was een belangrijk criterium bij het klimaatbestendig herinrichten van de wijk. Ook heb je op sommige plekken te maken met een hoge grondwaterstand, waardoor er weinig inbouwruimte is. Rockflow is daar wel toepasbaar omdat het sterker is en met minder dekking eenzelfde verkeersbelasting aankan. Zo kunnen we meer volume installeren onder de deklaag en boven de grondwaterstand.”

Overtuigende argumenten

Daan Los: “Op het eerste gezicht lijken Rockflow elementen behoorlijk massief. We demonstreren daarom vaak hoe snel en hoe veel water zo’n element opneemt. Dat is voor veel mensen verrassend en verandert het perspectief. Het is een overtuigend verhaal als je dan ook nog aangeeft hoeveel meer verkeersbelasting het systeem kan hebben dan andere systemen en hoe flexibel je bent bij ontwerpen en uitvoeren. Ook het gemak dat de elementen zonder doek of onderling koppelen tegen elkaar aan worden gezet. Als je een obstakel tegenkomt – boomwortels of onvoorziene kabels bijvoorbeeld – verzaag je de elementen eenvoudig ter plekke. Volume dat je op de ene plek weghaalt zet je er op een andere plek gewoon bij zodat het berekende volume gehandhaafd blijft.”

De exacte prestaties worden de komende vijf jaar nauwgezet bijgehouden. Torben Tijms: “Wij hangen systemen helemaal vol met meetapparatuur en bootsen buien na met full scale testen, waarbij we de opbouw van een bui per 5 minuten aanpassen. Alle maatregelen en systemen worden onderzocht waarbij veel data wordt vergaard, informatie die de werking van een systeem kan doen verbeteren wordt ook weer gedeeld met de samenwerkingspartner. Uiteindelijk wordt het gepubliceerd op de Waternet Winnovatie website. Ook andere gemeenten profiteren daar dan van, want ja, we moeten het samen doen.”

Ook sportvelden helpen mee aan waterbuffering

Vlakbij stadion De Meern liggen de hockeyvelden van HC Athena. Daar koos de gemeente Amsterdam voor een innovatief nieuw hoofdveld met waterbuffering in de holle Permavoid fundering. Daarboven is een BlueLay shockpad van ROCKWOOL steenwol aangebracht. Opgeslagen (regen)water wordt door capillaire werking automatisch opgenomen door de BlueLay en via verdamping gedoseerd afgegeven. Zo draagt het hockeyveld bij aan de opvang van hemelwater bij zware buien én aan het verminderen van het stadshitte eilandeffect. Door de technische know-how van zowel Rockflow als ontwikkelingspartner DutchBlue heeft het product ook uitstekende sporttechnische eigenschappen. Bovendien is het veld ’s zomers aanmerkelijk koeler dan een conventioneel kunstgrasveld; voor de vereniging en de sporters een groot voordeel.

Torben Tijms: “De meerwaarde van dergelijke velden voor Waternet wordt groter naarmate het systeem grootschaliger wordt toegepast. Stel dat straks op alle hockeyvelden water kan worden vastgehouden, dan zou dat een duidelijke ontlasting voor het grotere systeem betekenen. Het veld van Athena ligt op het diepste punt van Amsterdam Watergraafsmeer. Dat is best een kwetsbare polder, dus ideaal als daar meer water kan worden opgevangen. Met de klimaatverandering en stijgende zeespiegel scheelt elke druppel die je niet meteen het riool instuurt. Dat scheelt problemen aan het eind van de boezem, in IJmuiden. Met sportvelden die water opvangen draag je bij aan de sponswerking van de stad en dus aan het ontlasten van het grotere systeem. Dit sportveld is een klein druppeltje, maar als je het grootschaliger gaat inzetten kan het een significante bijdrage leveren, vooral tijdens piekbelasting. Resultaten die hier worden geboekt nemen we weer mee in het grotere model.”