Klimaatadapatie in het centrum van Horst aan de Maas

‘t Gasthoês is in bezit geweest van Woningcorporatie Wonen Limburg en is inmiddels eigendom van de gemeente Horst aan de Maas. Marleen van Ulft is senior gebiedsontwikkelaar bij Wonen Limburg. Haar taken zijn onder meer om wijken en buurten leefbaar te houden en mensen een prettige woonplek te bieden. “Groen in een woongebied is hiervan een belangrijk onderdeel”, geeft ze aan. “Gemeente Horst aan de Maas besteedt steeds vaker aandacht aan klimaatadaptie. De duurzame gebiedstransformatie, genaamd Hof te Berkel, rondom ‘t Gasthoês is hiervan een mooi voorbeeld.” Wonen Limburg heeft in samenwerking met Gemeente Horst aan de Maas dit project opgestart om hun bestaande panden met de infra eromheen te kunnen verduurzamen en te vergroenen. “Voor het bestrijden van wateroverlast bij piekbuien stelt de gemeente eisen aan leefklimaat, ruimtelijke ordening, duurzaamheid, onderhoud en uiteraard aan de kosten hiervan”, zegt Van Ulft.

De hoofddoelstelling van de gemeente is om het gebied rondom ‘t Gasthoês te transformeren tot een open en groen gebied, dat direct in verbinding staat met het centrum van de stad. De bestaande parkeerplaats is hiervoor compleet opnieuw ingericht. Van Ulft vertelt dat Wonen Limburg samen met een groot aantal partijen betrokken is bij de uitwerking van de inrichtingsplannen van de openbare infra, zoals de bewoners, ondernemers en bouwpartijen.

Bouwteam

Wim Ramakers is projectleider bij het infrabedrijf BLM Wegenbouw in Wessem. “We voeren dit project in een bouwteamsetting uit”, zegt Ramakers. Het bouwteam bestaat uit de gemeente als opdrachtgever, hoofdaannemer BLM Wegenbouw en bureau Kragten, die de gemeente heeft ondersteund bij het voorlopig ontwerp van de herontwikkeling van het Gasthoêsgebied, waarin het slimme watermanagementsysteem van Rockflow als totaaloplossing is toegepast. Rockflow nam regelmatig deel aan dit bouwteam om mee te denken over een totaaloplossing “Het gebied krijgt een diverse en duurzame kwaliteit voor het verbeteren van het milieu en het leefklimaat in deze versteende omgeving.” De parkeerplaats die intact blijft, moet bereikbaar blijven.

Het regenwater wordt opgevangen en zoveel mogelijk in de bodem geïnfiltreerd. “Alle straatkolken in het verharde oppervlak zijn aangesloten op een apart regenwaterriool, die overgaat in de infiltratiebuffer Rockflow. Bij piekbuien nemen de buffers het regenwater op en geven dat vervolgens vertraagd af aan de bodem. “Dit voorkomt wateroverlast en verdroging van de bodem.” Daarnaast wordt het dakwater van ‘t Gasthoês opgevangen en doorgesluisd naar een permavoidsysteem, waarbij de steenwol zorgt voor het transport van water naar de planten toe. Dit systeem bevat ondergrondse waterbuffers onder de groenvakken, die zorgen voor een capillaire werking, waardoor het waterniveau voor de beplanting op peil blijft. “We testen in dit project of dit beproefde permavoidsysteem nagebootst kan worden door het Rockflowsysteem”, zegt Ramakers.

Klimaatverbetering

Joop Schaghen is adviseur gebiedsontwikkeling en burgerparticipatie bij Kragten in Herten. “Wateroverlast bij flinke regenbuien en sterke opwarming van de stad in de zomer zijn actuele thema’s”, zegt Schaghen. “Gemeentes onderkennen steeds vaker de problemen die verharde oppervlakten veroorzaken in stedelijk gebied.” Dat Nederland op dit moment opnieuw wordt geconfronteerd met een droogteperiode, draagt hier sterk aan bij. “Minder stenen en meer groen in de stad zorgen voor minder wateroverlast en voor meer verkoeling in de zomer.” Schaghen legt uit dat voor het vergroenen van het Gasthoêsgebied het watermanagementsysteem Rockflow in combinatie met de waterabsorberende ZOAK-klinker en het beproefde permavoidsysteem een ideale toepassing is om water op te vangen en in de bodem vast te houden.

“Door dit permavoidsysteem ontstaat een optimale groeiconditie voor planten en bomen, die uiteindelijk sterk bijdraagt aan de klimaatverbetering in het gebied”, zegt Schaghen.

Ralf Vaessen is directeur van hoveniersbedrijf Herman Vaessen in Maasbree. Hij is bij het project Gasthoês betrokken als specialist op het gebied van innovatief vergroenen van verharde oppervlaktes in stedelijke gebieden. “Het is de bedoeling dat dit gebied zo’n 400 kubieke meter water moet kunnen bufferen en infiltreren in de bodem.” Vaessen legt uit dat het samenwerken in bouwteamverband met de betrokken uitvoerende partijen de drijvende kracht is achter dit project. “Tijdens het voortraject hebben deze partijen uitvoerig hun deskundige kennis en ervaring kunnen delen en inzetten.” Vaessen heeft de groenvoorziening aangelegd die met sensoren en vochtmonitoring het watergehalte bijhoudt en regelt. In het gebied rondom ‘t Gasthoês zijn verschillende parkeerplaatsen opnieuw bestraat met de zoak-klinkers (zeer-open-afval-keramiek) van TileSystems. Deze zoak-klinkers zijn gemaakt uit productafval van de keramische tegels en kunnen snel regenwater absorberen. “Interessant aan deze tegels is dat ze niet alleen snel het water opnemen, bufferen en laten infiltreren en het water laten afvloeien naar de ondergrondse Rockflowinfiltratiebuffer, maar ook water laten verdampen na een hevige zomerse regenbui. Tijdens hete zomerdagen heeft dit een verkoelend effect”, zegt Vaessen.

Proefbakken

Linda de Vries, business developer bij Rockflow, houdt zich bezig met het toepassen van steenwol in watermanagementsystemen met de focus op urban green en klimaatadaptatie in stedelijk gebied, waarbij gebruik wordt gemaakt van circulaire materialen. De Vries geeft aan dat het project Gasthoês redelijk uniek verloopt, omdat een innovatief bouwteam hiermee aan de slag is gegaan. “Bijzonder interessant om hiervan deel uit te maken en om mee te maken dat we gezamenlijk al die wensen van de opdrachtgever kunnen waarmaken”, stelt ze vast.

Deze vorm van samenwerking is vrij uniek bij dit soort infraprojecten. De Vries denkt dat in de toekomst bij dit type projecten vaker door uitvoerende partijen samengewerkt zal worden om de juiste oplossingen te vinden voor problemen rondom verdroging en waterhuishouding in de openbare ruimte. Ze vertelt dat bij dit project Gasthoês plantvakken met een substraat gemengd met losse steenwol en capillaire steenwol elementen zijn aangelegd om te testen hoe water vlak onder het oppervlak vastgehouden kan worden. In tegenstelling om overtollig water zo snel mogelijk te infiltreren, wordt hier water van kleine buien vast gehouden om droogte tegen te gaan. Dit substraat heeft een sterke wateropzuigkracht en deze capillaire werking zorgt ervoor dat het water naar de oppervlakte wordt getrokken vanuit een buffer, waardoor de bodem vochtig blijft zodat de planten niet uitdrogen. “Water wordt vastgehouden om droogteperiodes te kunnen overbruggen. Dit project biedt ons een supermooie kans, vooral nu in deze droogteperiode om deze testen uit te kunnen voeren”, zegt De Vries.