In grote delen van Nederland is het grondwaterpeil hoog. Waterberging is dan niet mogelijk, is vaak de gedachte. Toch zijn er wel degelijk mogelijkheden om water op te vangen in gebieden met een hoge grondwaterstand. Wat zijn de uitdagingen? En welke mogelijkheden zijn er?
Vooral in poldergebieden en in het westen van ons land is het grondwaterpeil relatief hoog. Soms ligt het peil zelfs maar enkele decimeters onder het maaiveld. De grond is dan vaak drassig. Een hoge grondwaterstand kan voor problemen zorgen, bijvoorbeeld als er water in kruipruimtes komt te staan bij hevige regenbuien. Of als een gemeente plannen heeft om op zo’n plek een weg of fietspad aan te leggen. Daar komt bij dat uit de klimaatscenario’s van het KNMI blijkt dat de winters in Nederland gemiddeld natter worden en de extreme neerslaghoeveelheden toenemen. Dat betekent dat we te maken krijgen met heftigere buien met veel regen in korte tijd. En die toename van piekbuien zien we nu al. Dat maakt waterberging een zeer actuele en hoogdringende opgave voor overheden – met name in gebieden met een hoge grondwaterstand.
Uitdagingen bij een hoge grondwaterstand
Bij een hoog grondwaterpeil is de ruimte voor ondergrondse waterberging beperkt, terwijl voor veel watermanagementsystemen een behoorlijke inbouwdiepte benodigd is. Niet alleen om voldoende water op te kunnen vangen bij piekbuien, maar ook omdat je een ondergronds systeem moet kunnen belasten, bijvoorbeeld als het systeem onder een weg wordt aangelegd waar (vracht)verkeer op rijdt. Dat betekent dat je rekening moet houden met de draagkracht. Daarnaast is duurzaamheid een steeds belangrijkere wegingsfactor voor gemeenten als het gaat om de materialen die worden toegepast in watermanagementsystemen.
Waterbergingsmethoden
Welke mogelijkheden zijn er zoal om water ondergronds te bergen?
1. Lava- of grindkoffer
Een veelgebruikte methode om water ondergronds te bergen is de zogenaamde grind- of lavakoffer, ook wel infiltratiekoffer genoemd. Een lava- of grindkoffer bestaat uit een dikke laag stenen. Het grind of het lavasteen houdt het water vast en zorgt ervoor dat het hemelwater vertraagd wordt afgevoerd. Maar een nadeel van zo’n koffer is de beperkte opnamecapaciteit. Lava- of grindkoffers hebben relatief weinig vrije ruimte: zo’n 30 tot 40 procent. Dat betekent dat je veel ruimte nodig hebt om water te kunnen bergen, terwijl die ruimte nu net bij een hoog grondwaterpeil beperkt is. Bovendien moet een lava- of grindpakket worden omhuld met (plastic) geotextiel om zand en grond tegen te houden.
2. Infiltratiekrat
Een alternatief met meer vrije ruimte is een infiltratiekrat. Ook infiltratiekratten worden ingezet om water te bufferen en langzaam weer af te geven aan de grond. Door de kratten te stapelen, ontstaat een groot bufferend vermogen. Een nadeel is dat ook infiltratiekratten moeten worden ingepakt in geotextiel. In theorie is de infiltratiesnelheid van water naar de ondergrond goed. In de praktijk slibt het bodemoppervlak van de kratten snel dicht, waardoor het infiltrerende vermogen aanzienlijk afneemt. Bovendien zijn infiltratiekratten gemaakt van plastic; niet bepaald een duurzaam materiaal. Verreweg de meeste plastics zijn niet of nauwelijks afbreekbaar, met ingrijpende gevolgen voor het milieu: denk maar aan ‘de plastic soep’ die in onze oceanen en zeeën drijft en een reële bedreiging vormt voor complete ecosystemen.
3. Betonkelder
Een ander alternatief is een betonkelder, maar deze is meestal niet ontworpen om te infiltreren. Bovendien is een constructie van beton weliswaar sterk, maar beton is een duur, arbeidsintensief en een zeer milieuonvriendelijk materiaal. Bij de productie van cement komen grote hoeveelheden CO2 vrij, waardoor het broeikaseffect wordt versterkt en de aarde sneller opwarmt.
4. Steenwol
Met een infiltratieoppervlakte dat groter is dan elke ander systeem, kan ook steenwol worden benut om water ondergronds te bergen. Steenwol is een natuurlijk materiaal met circa 95 procent holle ruimte, waardoor er relatief weinig materiaal nodig is om het gewenste buffervolume te bereiken. Bovendien is er geen (plastic) geotextiel nodig en bevat een watermanagementsysteem met steenwol minimaal PVC, waardoor het perfect past in een circulaire economie. Steenwol is een natuurproduct, gemaakt van het vulkanisch gesteente basalt, dat rechtstreeks afkomstig is uit onze aarde en nagenoeg onuitputtelijk is. Daarnaast heeft steenwol een hoge draagkracht, waardoor een inbouwdiepte van slechts 35 cm mogelijk is. Dit maakt het mogelijk om een watermanagementsysteem met steenwolelementen toe te passen op plaatsen waar de ruimte beperkt is. Bijvoorbeeld in gebieden met een hoge grondwaterstand.
