Rockflow infiltratiebuffer als praktische en duurzame maatregel tegen wateroverlast.

Klimaatadaptatie en speluitdagingen

“Er waren twee zaken die ons triggerden. De leerlingenraad vroeg twee jaar geleden om meer en gevarieerdere speelmogelijkheden op het plein, want ze konden er eigenlijk alleen voetballen of hockeyen. ’s Zomers was het daar al vlug te heet voor omdat de zon de hele dag op de tegels brandde. Wat daarnaast speelde was dat er enorm veel water op het plein bleef staan zodra het maar enigszins hard geregend had.” Aldus Margo van Holthe, directeur van de Haagse basisschool Paschalis, over de aanleiding om het grotendeels met betontegels dichtgelegde schoolplein opnieuw in te richten. Toen het plein door rioleringsproblemen mogelijk opengebroken zou moeten worden, zag de school dit als het uitgelezen moment om er echt mee aan de slag te gaan. Na contacten met het Hoogheemraadschap Delfland en de gemeente Den Haag ontstond het plan om het plein groenblauw te maken en dus bij de herinrichting zoveel mogelijk klimaatadaptieve maatregelen mee te nemen.

Daarvoor werd Bureau RIS ingeschakeld, waar klimaatadaptatie, biodiversiteit en een gezonde leefomgeving de basis van elk project vormen. Als eerste ging het bureau het gesprek aan met de eindgebruikers: de leerlingen. Margo van Holthe: “De kinderen hadden aanvankelijk natuurlijk heel woeste ideeën, variërend van een wildwaterbaan tot een kabelbaan dwars over het schoolplein. Als je daar dan wat dieper op doorgaat komen ze er zelf achter dat dat niet zo handig is. Zo zijn we uiteindelijk tot een ontwerp gekomen met speelobjecten die uitnodigen tot bewegen, een zand- en waterspeelplek en pannaveldjes.” Die ideeën vormden de basis voor het ontwerp dat in het voorjaar 2020 werd uitgevoerd. Donny Thieme van Bureau RIS: “Duurzaamheid is daarbij een belangrijk aspect. Ook bij de selectie van de hovenier hebben we hun visie op duurzaamheid meegenomen. Binnen dit project wilden we met de deskundigheid van de samenwerkende partijen stappen maken richting een meer duurzame school.” Zo kreeg Hovenier van der Heijden uit Den Hoorn de opdracht het plan uit te voeren met als resultaat een plein met veel groen dat alle leeftijdsgroepen uitdaagt tot sport- en spelactiviteiten.

Groene maatregelen

Ten tijde van de oprichting van de school in 1923 was de speelplaats een groene oase, maar bij de nieuwbouw in 2004, kwam de buitenruimte er bekaaid vanaf. Het plein werd – zoals bij heel veel scholen – dichtgelegd met traditionele betontegels. In het nieuwe ontwerp is ontstening en vergroening het dominante thema. Door het verwijderen van de tegels (en hergebruiken ervan in bijvoorbeeld zitmuren) kan hemelwater gemakkelijker door de bodem worden opgenomen. Ook zorgt het groen ’s zomers voor de broodnodige verkoeling. Naast die praktische aspecten heeft de vergroening ook nog een heel andere toegevoegde waarde.

Blauwe maatregelen

Het minst zichtbare deel van het project is een ingegraven Rockflow waterbuffer van steenwol. Het ondergronds bufferen van hemelwater van hevige buien is nodig doordat bovengrondse maatregelen, zoals een wadi, vanwege de beperkte oppervlakte geen optie waren. Een ondergrondse waterberging van Rockflow was wel eenvoudig te realiseren. Een groot deel van het verhard oppervlak van het plein ontwatert via molgoten en kolken naar het Rockflow-infiltratiesysteem. Hemelwater op de pannaveldjes – uitgevoerd met waterpasserende betontegels en brede voegen – kan direct infiltreren naar de ondergelegen buffer. De ondergrondse waterberging van 75 m3 is ruim voldoende om het water bij piekbuien snel te bergen en daarna te infiltreren. Zo draagt het bij aan een betere waterhuishouding in de directe omgeving. In de toekomst is het de bedoeling de overstort aan te sluiten op het oppervlaktewater.

Kijken naar het brede spectrum van duurzaamheid

Het Hoogheemraadschap Delfland, een van de financiers van het project, is met name ingestapt vanwege de slimme maatregelen om hevige regenval op te vangen en het water in de bodem te infiltreren. “Mensen wonen, werken en leven met plezier in de regio Delfland. Willen we dit ook in de toekomst zo houden dan is het noodzakelijk om nú – en samen – slimme klimaatadaptieve maatregelen te nemen,” heet het op hun site klimaatkrachtig.nl. Ook voor de gemeente Den Haag sloot het project naadloos aan bij het streven naar een klimaatbestendige stad. Arthur Hagen, Adviseur Water bij de Dienst Stadsbeheer: “Het project is natuurlijk in de eerste plaats van de school zelf. Maar gemeente en waterschap wilden graag meedenken, meewerken en zelfs meebetalen. Dit is weer een mooi voorbeeld van vruchtbare samenwerking tussen verschillende partijen en instanties om een meer klimaatrobuuste situatie te krijgen.”

“Rockflow is praktisch en duurzaam”

Waarom werd voor het systeem van Rockflow gekozen? Aarnoud van ’t Hof: ”Aanvankelijk dachten we aan een (plastic) krattensysteem, maar toen we met ROCKWOOL in contact kwamen over Rockflow, wisten zij ons te overtuigen. Voor ons is het allerbelangrijkste argument dat het materiaal herbruikbaar is, volledig recyclebaar. Alles wat je in de bodem stopt wat bodemvreemd is, daar proberen we vandaan te blijven. We passen in principe materiaal toe dat volledig door de bodem kan worden opgenomen, of dat volledig hergebruikt kan worden. Bij krattensystemen ben ik daar nog niet zo van overtuigd. En het feit dat de verwerking heel eenvoudig is, speelde mee. Je hoeft dit systeem niet helemaal in te pakken met geotextiel, zodat ook de hele onderzijde en de zijkanten gebruikt worden om te infiltreren. En door de geringe inbouwdiepte je kunt met je normale afschot werken. Het sluit aan op de bestaande kolken zodat het water ook op een normale manier kan afstromen over het plein. Het systeem is praktisch en duurzaam. We kijken bij een project altijd naar het brede spectrum van duurzaamheid. Niet alleen naar de waterberging, maar ook naar de flora en fauna en hoe je omgaat met warmte en hittestress. Bij dat integrale denken hoort ook dat je rekening houdt met wat de producten die je toepast in de toekomst nog voor invloed gaan hebben. Dus je begint met een duurzaam product en eindigt met een duurzaam product.”

Ontwerp op maat

Het Paschalis schoolplein was het eerste project waarbij Hovenier van der Heijden met Rockflow werkte en in die zin een experiment. Dat we er meteen al vertrouwen in hadden, had te maken met het feit dat Rockflow een product is van ROCKWOOL. Dat is een mondiaal bedrijf, waarvan je de producten overal tegenkomt. Als ze producten doorontwikkelen voor specifieke toepassingen, dan zit daar een goed verhaal achter. Het komt niet zomaar uit de lucht vallen. Ze bieden ook goede tools, zoals een model dat we met alle betrokken partijen hebben ingevuld. Met die gegevens kon Rockflow ons een ontwerp op maat aanbieden.

Het water wordt in principe vanuit de buffer allemaal geïnfiltreerd in de zandbodem. Wel is er een overstort om water toch naar het riool te kunnen afvoeren als een aantal piekbuien kort na elkaar valt, maar we verwachten niet dat dat vaak nodig zal zijn.

Aarnoud van ’t Hof

Hovenier van der Heijden

De winnende Rockflow eigenschappen

Gevraagd naar de motivatie om Rockflow toe te passen bij de groenblauwe herinrichting van het schoolplein zette Landschapsontwerper Donny Thieme van Bureau RIS de voornaamste argumenten op een rijtje:

  • Duurzaam product en volledig recyclebaar.
  • Geen geotextiel of omhulling nodig, waardoor alle zijden als infiltratie kunnen dienen
  • Gemakkelijk verwerkbaar, eenvoudige installatie en systeem en modulair en aanpasbaar.
  • Rockflow kan 95% van zijn volume in water absorberen en heeft een hoge opnamesnelheid
  • Hoge doorlatendheid (k-waarde)
  • Middels infiltratie of vertraagde afvoer kan het systeem binnen 24 uur weer beschikbaar zijn.
  • Milieubelastende stoffen kunnen door steenwol worden geabsorbeerd
  • Geringe inbouwdiepte

Voor de school zelf kwam daar nog een zwaarwegend argument bij. Margo van Holthe: “Het systeem is praktisch onderhoudsvrij. Je graaft het in en hoeft er vervolgens niets meer aan te doen.”

Beleef Rockflow - tijdens een Lunch & Learn sessie of projectbezoek